Hastanede Eğitim Hizmetleri

Hastane sınıfları, kronik ve nadir hastalığa sahip çocukların tedavilerinin hastanede devam ettiği süre içeridinde uzun süreli hastane yatışlarında eğitimden geri kalmamaları için  hastaneler bünyesinde, çocukların erişebileceği konumda Millî Eğitim Müdürlüğüne bağlı, Valilik bünyesinde açılan sınıfları ifade eder. 

Kronik hastalıklar, Dünya Sağlık Örgütü tarafından “Kronik hastalıklar kalıcı sekeller bırakan, geri dönüşümsüz patolojik değişimlerin sebep olduğu, hastanın rehabilitasyonu için özel hasta eğitimine gereksinim duyulan, uzun süreli takip ve bakım gerektiren süreğen hastalıklar” (WHO, 1998) olarak tanımlanmıştır. Çavuşoğlu’na göre (Çavuşoğlu, 2004), “Kronik hastalık normalden sapma veya bozukluk gösteren, kalıcı yetersizlik bırakabilen, geriye dönüşü olmayan, patolojik değişiklikler sonucu oluşan, hastanın rehabilitasyonu için özel eğitim gerektiren, uzun süre bakım, gözetim ve denetim gerektireceği beklenen bir durumdur.” Ayrıca, kronik hastalık bir çocuğun günlük olağan aktivitelerini en az üç ay süreyle engelleyen, yılda en az bir ay süre ile ya da tanı anında hastaneye yatmaya neden olan bir sağlık sorunu olarak da tanımlanır (Akt: Çavuşoğlu, 2008; Pless ve Pinkerton, 1975). 

Çocukluk döneminde görülen kronik hastalıklar, kromozom anomalileri nedeniyle gelişen hastalıklar (down sendromu vb.), genetik geçişli hastalıklar ( sickle cell anemi, kistik fibrozis ve hemofili vb.), doğuştan kalp hastalıkları, çocukluk çağı kanserleri (lösemi, lenfoma), nörolojik hastalıklar (epilepsi), kas iskelet sistemi hastalıkları (jüvenil romatoid artrit), metabolik hastalıklar (diyabet), guatr hastalığı, fenilketonüri) yaygın görülen çocukluk çağı kronik hastalıklarındandır. 

Dünya genelinde ve ülkemizde yapılan akademik çalışmalarda da görülmüştür ki çocuğun eğitime devam edebilir olması, iyileşmesinde büyük önem taşımaktadır. Teşhis ve tedavi süreci itibariyle çocuğun bedenine müdahale yapılması, sürekli ağrı ve acıya maruz kalması, ailesinden, arkadaşlarından ve okulundan uzak kalması, çocukta yüksek endişe ve kaygı haline neden olur. Öğretmenin hastanedeki varlığı geleceğe dair bir umut olması ile birlikte; öğrenme sürecinin çocuk üzerinde biyolojik anlamda oluşturduğu etki ile ağrıyı kesme, tedaviyi kabullenme, stresi azaltma gibi etkileri bulunmaktadır. Hastane sınıflarında;

• Çocukların eğitimlerinin devamlılığının sağlanması
• Çocukların bulundukları ortamın görsel, işitsel, dokunsal uyaranlarla zenginleştirilip gelişimlerinin desteklenmesi,
• Çocukların kendilerini rahatlıkla ifade edebildikleri, duygularını dışa vurabildikleri özgür ortamlar yaratılması,
• Çocuğun gelişimsel değerlendirmesinin yapılması ve destek programlarının uygulanması,
• Ailelerin çocuklarının gelişimsel özellikleri ve eğitimlerini nasıl destekleyecekleri konusunda bilgi sahibi olmalarının sağlanması hedeflenmektedir.

Türkiye'de Hastanede Eğitim Hizmetleri

Türkiye’de, hastanede uzun süreli yatan çocukların eğitimi ile ilgili ilk resmi çalışmalar; Hacettepe Üniversitesi Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Bölümü’nde, üniversitenin Çocuk Hastanesi’nde 1970’li yıllarda başlamıştır. Bu çalışmalar sırasında elde edilen bilgiler, bilimsel çalışmalar ve uygulamalı çalışmalar, Hastane Okulu ile ilgili hazırlıkların belli bir olgunluğa ulaşmasını sağlamıştır. Ardından Prof. Dr. Necate Baykoç Dönmez önderliğinde, Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı olarak hastane okullarının açılması ve hastane öğretmenlerinin görevlendirilmesi konusunda çeşitli girişimlerde bulunulmuştur. 

Bu dönemde 12.05.1992 tarih ve 21226 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe giren “T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Teşkilat Görevleri” hakkında 3797 sayılı kanunla “Özel Eğitim, Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü” kurulmuş ve genel müdürlüğün teşkilat yapısı içinde, diğer şubelerle birlikte özel eğitim kapsamına giren “Hastanede Yatan Çocukların Eğitimleri-Öğretimleri ve Hastane Sınıfları Şubesi” de açılmıştır. 1994 yılında ilk hastane okulu Hacettepe Üniversitesi Çocuk Hastanesi’nde kurulmuştur. Günümüzde 52 adet hastane sınıfı faaliyet göstermektedir. Daha önce “Hastane Okulu” olarak adlandırılan kurumlar, 2012 yılında yapılan yönetmelik değişikliği ile en yakın ilköğretim okuluna bağlanmış, bağlı oldukları okulun adını almış ve “Hastane Sınıfı” olarak adlandırılmışlardır. Okul öncesi eğitim, ilk, orta ve lise eğitimlerini kapsar hale gelen hastane sınıfları ülke genelinde yaygınlaştırılmıştır. 

Yasaya göre çocukların hastanede eğitiminin amacı, sağlık sorunları nedeniyle en az 15 gün tam zamanlı normal okula devam edemeyen çocuğun tıbbi ihtiyaçlarına uygun geniş ve dengeli bir eğitime erişmelerini sağlamak, tam zamanlı eğitim veren okullara geri dönüşte uyum sorunu yaşamasını engellemek, akademik başarısızlığı en aza indirmektir.

Hastanede Eğitim Hizmeti Nedir? 

Sağlık problemi nedeniyle sağlık kuruluşlarında yatarak tedavi gören özel eğitim ihtiyacı olan öğrenciler için hastanede sunulan eğitim hizmetidir. 

Hastanede Eğitim Hizmetinden Kimler Yararlanır? 

Sağlık kuruluşlarında yatarak tedavi görmesi nedeniyle örgün eğitim kurumlarından doğrudan yararlanamayan okul öncesi, ilkokul, ortaokul ve lise çağındaki özel eğitim ihtiyacı olan öğrenciler bu hizmetten yararlanır. 

Hastanede Eğitim Hizmeti Nasıl Sunulur? 

Hastanede eğitim hizmetinin sağlık kuruluşları bünyesinde valiliklerce açılan hastane sınıflarında sunulması esastır. Hastane sınıfına gelemeyecek durumdaki öğrencilere odalarında eğitim hizmeti sağlanır. Hastane sınıfında birleştirilmiş sınıf uygulaması yapılır ve sınıf mevcudu en fazla; okul öncesi, ilkokul, ortaokul ve lisede 10 öğrenciden oluşur. 

Hastanede Eğitim Hizmeti Sunmak Üzere Kimler Görevlendirilir ve Ek Ders Ücretleri Nasıl Ödenir? 

Hastanede eğitim hizmetinden yararlanacak öğrencilerin özelliği ve öncelikli eğitim ihtiyacına göre özel eğitim öğretmenleri ile bireyin kayıtlı bulunduğu okul ve diğer okullardaki okul öncesi, sınıf ve diğer alan öğretmenleri eğitim hizmetlerini yürütmek üzere il/ilçe milli eğitim müdürlüğünce görevlendirilir. 

Hastanede eğitim hizmetinde görevlendirilen tüm kadrolu öğretmenlere 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 176’ıncı maddesi gereğince ek ders ücretleri %25 fazlasıyla ödenir.

Hastane öğretmenliği için buraya tıklayarak başvuruda bulunabilirsiniz.

Türkiye Genelinde Hastane Sınıfları

Çocuk Hastalarla Evde ve Hastanede Eğitim Öğretmenliği Kursu

Öğretmenlerin hastanede ya da evde eğitim için görevlendirildiklerinde çocuk hasta özelinde hazır bulunuşluluklarını arttırmaktır. MEB İnsan Kaynakları Hizmetiçi Eğitimleri arasında açılan eğitim içeriği aşağıdaki tabloda verilmiştir. 

1. MODÜL: Sağlığın Korunması ve Geliştirilmesi

• Kronik Hastalıklar Bilgisi
• Acil Durumlar
• Sınıf Ortamı
• Öğretmen Rolü
• Çocuklar için Bilinçlendirici Çalışmalar
• Aileler için Bilinçlendirici Çalışmalar

2. MODÜL: Çocukla Doğru İletişim (PDF)

• Şevkat Dili Kavramı
• Etik Dili
• Çocuk Hastalarla İletişim Engelleri
• Terapötik İletişim

3. MODÜL: Yas ve Travma (PDF)

• Psikolojik Travma Kavramı
• Yas Kavramı
• Başetme ve Uyum Becerileri
• Psikolojik İlkyardım
• Çocuk Hasta Hakları

4. MODÜL: Çocuk Hastaların Hakları (PDF)

• Çocuk Hastaların Karşılabilecekleri Hak İhlalleri
• Hastane Sınıfı Öğretmeni Hak ve Sorumlulukları
• Haklar Konusunda Bilinçlendirme Çalışmaları

İdeal Hastane Sınıfı Kriterleri (Proje Danışma Kurulu, 2019)

Sınıfın Bulunacağı Yer/ Teknik Özellikler ve Kullanımla İlgili Detaylar

• Kronik hastalıkları nedeniyle uzun süre tedavi gören çocukların öncelikle tedavi gördüğü servis içerisinde; ulaşılabilir bir noktada ya da servise en yakın yerde olması gerekir. Hastane sonrasında tüm çocukların (kullanımı en uygun olan servise yakın olması) kullanımına onay vermelidir. Buradaki ölçüt servisten sorumlu doktorların çocukların kullanımı için uygun bulmasıdır. Sınıfın minimum 1 maksimum 6 çocuğa eğitim verecek şekilde tasarlanması gerekir.
• Hastane sınıfında yüksek filtrelemeye sahip havalandırma olması gerekir.
• Hastane sınıfının 25 m² ve üstü olması tercih sebebidir. Hastane şartlarına ve hastane sınıfı kriterlerine en uygun olan doğal ışık alan ve mutlaka geniş camları olan bir oda olması gerekir.
• İdeal tavan kapı genişliklerinin sedye geçişinin rahat olması açısından 1,10 cm’den az olmaması gerekir.
• Sınıf tabanının anti bakteriyel ve hijyenik malzemeden yapılması gerekir.
• Duvar renkleri; açık sarı olarak belirlenmiştir. Sınfı farklı hastalığa sahip çocuklar da kullanacaksa duvarların açık mavi, açık pembe veya açık yeşil renklerde olması önerilir.
• Aydınlatma beyaz ışık olmamalıdır. Filtrelenmiş sarı ışık olmalı, gün ışığına yakın frekansa sahip olup doğrudan göze gelmemelidir.
• Tavan renginin beyaz olmaması, duvarlar için olan renklerden ( açık sarı, açık mavi, krem, açık yeşil, açık pembe) birinin olması uygun görülmektedir.
• Hastane sınıfında görev yapan öğretmenlerin ve hastanede tedavi gören çocukların hijyen şartlarının sağlanması için teknik şartnameye uygun lavabonun yapılması, sınıf içinde yer olmaması halinde en yakın yerde lavabonun yapılması gerekmektedir.
• Sınıfta taşınabilir tozsuz tebeşirli kara tahta kullanılması önemlidir. Sınıfın büyüklüğüne göre birden fazla tahta bulunması uygundur.
• Sınıfta Atatürk- İstiklal Marşı- Gençliğe Hitabe Şerek Köşesi bulunması zorunludur.
• Sınıfta bulunan çocukların dokunduğu masa, dolap kapaklarının masif ahşap olması çocukların gelişimi açısından gereklidir.
• Sınıfımız birleştirilmiş okul mantığında 3-18 yaş grubuna hitap ettiği için sınıfın sade olması ve mobilyaların modüler olması önemlidir. Ders için gelen öğrencilerin yaş grubuna uygun olan modülün aktif hale getirilmesi ile ders işlenebilir.
• Masa ve sandalyelerin hareket ettirilecek şekilde tekerlekli konumlandırılmış olması gerekir.
• 0-36 ay aralığındaki çocukların sınıfı, aileleri ile birlikte ders dışında kalan ve öğretmenin belirlediği gün ve saatlerde, sağlık personeli onay verdiği takdirde kullanabilecekleri uygun görülmektedir. Ders saatleri ve bu belirtilen durum dışında sınıfın kilitli olması ve eğitim sınıfı dışında kesinlikle kullanılmaması gerekmektedir. 
• Sınıf içerisinde çocukların ve öğretmenin kolay ulaşabileceği bir acil durum butonu olması gereklidir. Sınıfta beyaz kod verilebilecek donanım gereklidir.
• Sınıf içinde internet bağlantısı ve farklı alanlarda en az 4 adet priz girişi bulunması önemlidir.
• Çocuk hastaların etkinliklerde yaptıklarının sergilenebileceği panolar sınıf dışında olmalıdır.
• Önemli ve maliyetli malzemelerin, öğretmenin eşyalarının güvenliğinin sağlanması ve kilitli dolaplarda muhafaza edilmesi gerekmektedir. Sınıf içinde min 3x2mt2’lik raflı bir depo bulunması ya da sınıfa bağlı ayrı bir odanın depo olarak kullanılması önerilir. 
• Refakatçilerin ders esnasında sınıfta bulunması doktorun ve öğretmenin gerekli gördüğü durumlarda kabul edilir.
• Oyuncaklara hijyen kurallarının uygulanması; tüylü, plastik, kumaş vs olmaması gerekmektedir. Ahşap oyuncaklar ve CE belgeli oyuncaklar olmalıdır. Ayrıca her sınıfta bulunacak eğitsel oyuncaklar uzmanlar tarafından belirlenmiş ve listelenmiştir. Dışarıdan gelebilecek malzemeler konusunda İl Özel Eğitim Hizmetleri Şubesi hastane koordinatörüne danışılmalıdır.
• 100’den fazla çocuk yatağı olan hastanelerde, hastanenin bahçesinde çocuk parkı yapılması, bu yapılan parkların tekerlekli sandalyeli çocukların kullanımına uygun olması önerilmektedir.
• Sınıfın iş sağlığı ve güvenliği kriterlerine uygun olması önemlidir.

Yatak Başı Eğitim Hizmetinde Teknik Detay ve Öneriler

• Sınıfa gelemeyen çocukların odasına derse gidecek öğretmenlerin kullanacağı, içerisinde eğimi ve yüksekliği ayarlanabilir masa, tahta, ders araç gereçleri, kitaplık olan taşınabilir, hareketli bir modül kullanılması uygundur.
• Materyallerin odalara öğretmenlerin gözetiminde ve kontrolünde çocuğun odasında gerçekleştirilecek bireysel dersler (yatak başı eğitimlerde) için götürülmesi uygundur.
• Oyuncak ve eğitsel malzemelerin odada bırakılması uygun görülmemektedir.
• Yatak başında kullanılan malzemelerin sterilizasyonunun sağlanmasında hastane ile işbirliği yapılır.

Örnek Sınıflar