Eğitim Hakkına Dair Politika Belgesi Önerileri

Her çocuğun eğitime erişim hakkı vardır. Bu hak, hem taraf olduğumuz uluslararası sözleşmelerde hem de mevzuatımızda açık bir şekilde düzenlenmiştir. Devletler, bu hakkı sağlamak üzere gerekli önlemleri almak ve bu hakkın önündeki engelleri kaldırmakla yükümlüdür.

Her çocuğun ayrıştırılmadan ve ayrımcılığa uğramadan, eşitlikçi bir eğitimden yararlanma hakkı vardır. Kronik hastalık ile yaşayan çocukların eğitime erişimi ve eğitim hizmetlerinden yararlanmasının sağlanması devletin temel görevlerindendir.

Kronik ve nadir hastalıklarla yaşayan çocuklar yaşamlarının -diğer alanlarında olduğu gibi - eğitim alanında da bazı sınırlılıklar ile karşı karşıyadır. Bu durumun ayrımcılık yasağına ve eşitlikçi anlayışa aykırı olduğu kabul edilmeli ve sınırlılıkların giderilmesi için eğitim politikaları oluşturulmalıdır.

Hastalıkların, zihinsel, ruhsal ve fiziksel sağlık üzerindeki etkileri, öğrencinin sosyal ve ekonomik koşulları, eğitim alacağı, almakta olduğu okulun özellikleri gibi pek çok etken göz önüne alınarak öğrencilerin gösterdiği özellikler ve karşılaşacağı sorunlar hakkında bilimsel veri ve bilgilere dayalı sistematik önlemlerin alınması, bilgi kaynağı oluşturulması (yazılı, görsel, işitsel vs.) gereklidir.

Bu kapsamda aşağıdaki önerileri içeren programların oluşturulması kronik veya nadir hastalık ile yaşayan çocukların ayırımcılığa uğramadan ve eşitliğe uygun olarak eğitim hakkından yararlanması açısından gereklidir:

Kronik veya nadir hastalıkla yaşayan çocukların (KNHYÇ) eğitim hakkından yararlanmaya başlarken ve devam eden süreçte başta sağlık durumları olmak üzere herhangi bir nedenle ayrıştırılmasına, her türlü ayırımcılığa uğramasına, eşit bir şekilde eğitime erişememesine neden olan tüm konular ilgili tüm kurumlar ( Sağlık Bakanlığı, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Sağlık Hizmeti sunucuları, ilgili STK’lar, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı vb) ile ortak bir çalışma yapılarak tespit edilmeli ve bu nedenlerin ortadan kaldırılması için gerekli önlemler alınmalıdır.

Bu bağlamda gerekli istatistiki verilerin derlenmesi veya oluşturulması için ilgili kurumlarla işbirliği sağlanmalıdır. ( Kamu, uzmanlar, hasta dernekleri, ...)

2. Kronik veya nadir hastalık ile yaşayan her çocuğun (KNHYÇ) eğitim hakkını kullanmak üzere durumuna en uygun mesafe ve ulaşım olanaklarına sahip eğitim kuruluş veya birimlerine erişme hakkı vardır[G3] .

Genel ve özel eğitim veren tüm kuruluşlar ve birimler, kronik veya nadir hastalıklar ile yaşayan çocukların eğitim almalarına uygun altyapı (gölge öğretmen, sağlıkçı, rehberlik hizmeti, fizyoterapist, ergoterapist, diyet hizmeti vb ...[GG4] ) ve donanıma sahip olmalıdır.
Gerekli altyapı ve donanım eksiklikleri KNHYÇ’lerin eğitim hakkını kullanmalarına engel oluşturamaz. Alt yapı yetersizlikleri ve bunlar ile ilgili önlem almak eğiliminde olmamak çocukların talep ettikleri kuruluş veya birimlerde eğitime kabul edilmemelerine gerekçe oluşturamaz. Kurumun, elverişlilik şartlarının eksikliğini gidermeye yönelik işlemlerin sorumluluğunu alması gerekmektedir.
MEB’e bağlı tüm resmi ve özel okullarda (kolejler de dahil), özel yeteneği ve kapasitesine bağlı olarak gerekli öğrenci kontenjanının açılması, burs imkanlarının sağlanması mümkün olmalıdır.

3. Hem genel hem de özel eğitim veren tüm kuruluş ve birimler KNHYÇ’lerin fiziksel, ruhsal, sosyal iyilik hallerini göz önünde bulundurularak uygun koşulları taşımalıdır.

Çocukların özel beslenme, giyinme, hijyen, ilaç kullanımı, dinlenme, destekleyici tedavi ve rehabilitasyon gibi ihtiyaçları için gerekli koşulları oluşturmalıdır.
Ailelerin çocuklarını bu hususlarda destekleyebilmesi için ailelerin talepleri de göz önünde bulundurularak binalarda gerekli fiziksel ve donanımsal önlemler alınmalıdır (bakım odası veya çok amaçlı oda vb).

. Eğitim kurumlarında KNHYÇ’larin fiziksel, ruhsal, sosyal durumlarına uygun duyarlı / insan hakları kapsamında hakkaniyetli bir yaklaşım gösterilmelidir.

KNHYÇ’lere eğitimleri süresince duyarlı bir yaklaşım sağlamak üzere; (sosyal ve sağlık yaşamları ile ilgili) yöneticilere, idari[G5] ve eğitim-öğretim personeline, ilgili kurum ve kuruluşların işbirliği ile oluşturulmuş, sürekli, yenilenebilir, sistemli eğitimler sunulmalıdır.
KNHYÇ’lerin akran zorbalığı, dışlanma, ayrıştırılma, istismar gibi olumsuz tutumlar ve davranışlarla karşılaşmaması için benzer eğitimler öğrenci ve velilere de sunulmalıdır. Okuldaki öğrencilere sağlık durumu nedeniyle ayırımcılık ve ayrıştırmadan kaçınma hususlarında genel eğitimler verilmelidir.
Konu ile ilgili uzmanlarca hazırlanmış, güvenilir, güncel bilgiler içeren ve ilgili kişilerin her zaman erişebileceği bilgi edinme platformları oluşturulmalıdır. (e-okul, öğretmenlerin eriştiği portallar vb)
Sınıfında ya da sorumluluk alanında KNHYÇ olan eğitimci, öğrenciye özgü yaklaşım geliştirmek üzere ayrıca desteklenmelidir.
Tüm bu önlemlerde KNHYÇ’lerin velilerinin talepleri de göz önünde bulundurulmalıdır.

5.KNHYÇ’larin eğitim almak üzere başvurusundan itibaren; durumlarına uygun altyapı oluşturulmasını sağlamak üzere ve bununla sınırlı olarak, sağlık durumlarıyla ilgili bilgiler, özel hayata saygıya ve Kişisel Verilerin Korunması Kanununa aykırı olmayacak şekilde ailelerinin talepleri de göz önünde bulundurularak eğitim kurumları ile paylaşılmalıdır (sağlık kurumu ve eğitim kurumu arasında e nabız e okul arasında entegrasyon önerelim).

Okul idaresi, öğretmenler ve veli arasında işbirliğine dayalı, önceden belirlenmiş bir dizi görev paylaşımı yapılmalıdır.

Çocuğun hekimi veya çocuğu takip eden kurum ile okul veya öğretmen arasında çocuğun sağlık durumu ile ilgili bilgi alışverişini sağlayacak sistem oluşturulması

6.KNHYÇ’larin sınıftaki ve okuldaki diğer öğrenciler ile ilişkiler geliştirmesi, sosyal etkinliklere katılımının sağlanabilmesi, kendini ifade edebilmesi ile ilgili engeller kaldırılmalı, öğrencilerin sağlık durumlarına uygun alanlar oluşturulmalıdır.

7.KNHYÇ’lerin sağlık durumları, aldıkları tedaviler, okuldan uzak kalmak zorunda olmaları gibi nedenler ile akademik gelişimlerindeki olumsuzlukların giderilmesi için çözümler geliştirilmeli, önlemler alınmalıdır (hastane sınıflarının yayınlaştırılması ile ilgili yönetmeliğe atıfta bulunma Özel Eğitim Yönetmeliği 15. Madde). (Örneğin; üniversite sınavına girecek olan KNHYÇ’nin hastalığı ve ihtiyacı dikkate alınarak sınav süresinin uzatılması, okuyucu ve kodlayıcı öğretmenin sınavda KNHYÇ’ye destek olması gibi). Evde eğitim hizmetlerinin sistematik ve yapıcı devam edebilmesi için düzenlemeler yapılması gereklidir. Özel Eğitim Yönetmeliği 14. Madde. (Bu düzenlemeler de evde eğitim hizmetlerinin öğrencilerin sağlık durumlarına uygun sayıda oluşturulan sınıflar ile hibrit model oluşturmak gerekmektedir.)8. KNHYÇ’lerin sağlık durumları, saatli beslenmeleri, aldıkları ilaçlar ve hastalıkları nedeni ile “diğer öğrencilere göre farklı” ihtiyaçlarının olabileceği kabul edilmelidir. Bu hususta ailelerin ve sağlık çalışanlarının taleplerini dşkkate alarak etkin katılımlarını sağlayacak şekilde okul idaresi gerekli bilgilendirmeleri ve düzenlemeleri yapmalıdır.

9.İdarecilerin, öğretmenlerin, velilerin, ilgili uzman ve diğer kurum ile kuruluşların KNHYÇ’lerin özellikleri ve karşılaştıkları zorluklar konusundaki gözlemleri, konu ile ilgili diğer bilimsel çalışmalar ve öneriler göz önünde bulundurularak multidisipliner bir çalışma ile sistemli bir bilgi kaynağı oluşturulmalıdır. Oluşturulan eğitim modelinin Geriye dönük değerlendirmelerinin de yapılarak sistem yapılandırılmalıdır.

11. Eğitime katılım ile ilgili raporların alınma süreçleri hastanın eğitim alma hakkına engel olmamalıdır. [G6]

12.KNHYÇ’lerin gölge öğretmenlerinin ödemelerinin devlet tarafından karşılanması için gerekli düzenlemeler yapılmalıdır. Evde ve hibrit eğitim için nitelikli personel istihdam edilmeli, evde eğitimin sürekliliği sağlanmalıdır.